Kedilerde hipertiroidizm: Nedenleri ve tedavisi

Özellikle yaşlı kedilerde görülme sıklığı daha fazla olan hipertiroidizm, oldukça yaygın bir hastalıktır. Ayrıca tirotoksikoz olarak da adlandırılan hipertiroidizm üzerinde durulması gereken önemli bir sağlık problemidir. Yazımızda kedilerde hipertiroidizm ile ilgili merak ettiğiniz birçok nokta hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz…

Hipertiroidizm nedir?
Hipertiroidizm, tiroid bezlerinin aşırı çalışması neticesinde gereğinden fazla tiroid hormonu (T3 ve T4 olarak da adlandırılır) ürettiğinde ortaya çıkan bir hastalıktır. Çoğunlukla 8 yaşından büyük kedilerde ortaya çıkan endokrin hastalığıdır ve en sık 13 yaş civarındaki kedilerde görülür. 10 yaşından küçük kedilerin yalnızca %5’i bu hastalığa yakalanmaktadır. Endokrin hastalığı, hormon yapan ve hormon salgılayan organlarda çıkan hastalıklara verilen genel bir isimdir. Hipertiroidizm kedinin vücudundaki başta kalp olmak üzere birçok farklı organın çalışmasını olumsuz etkileyebilmektedir.

Tiroid bezleri kedinin boynunun iki yanında toplamda iki adet bulunur ve kelebek şeklindedir. Bu bezler, vücudun metabolik hızını ayarlamada hayati bir rol oynadığı için aşırı ya da az çalışması sevimli kedi dostlarımız için hayati tehlikelerin ortaya çıkabileceği anlamına gelmektedir. Hipertiroidizmde, aşırı hormon üretimiyle birlikte metabolik hızda da bir artış görülmektedir. Bu durumda tiroid bezi genellikle tiroid adenokarsinomları olarak bilinen iyi huylu bir tümör nedeniyle büyür. Vakalardan sadece %2’sindden daha az bir kısmında kötü huylu tümörlere rastlanmıştır.

Hipertiroidizm her kedi cinsinde görülebiliyor olsa da, Siyam, İran ve Himalayan gibi kedi ırklarının diğer kedi ırklarına oranla bu hastalığa yakalanma riskinin daha az olduğu bilinmektedir. Bununla birlikte hastalığın daha fazla görüldüğü kedi ırklarının hangileri olduğu ise bilinmemektedir.

Kedilerde hipertiroidizmin belirtileri
kedilerde hipertiroidizm belirtileri
Tiroid hormonu vücuttaki birçok organın işlevini olumsuz etkilediği için, kediler pek çok değişken belirti gösterebilir. Kedilerde hipertiroidizm semptomları ilk başta belirsiz olabilir, ancak zamanla daha şiddetli bir hale gelebilir. Kalbin kan pompalama hızı normalden daha fazla olduğu için hipertiroidizm sıklıkla hipertansiyona ve çeşitli kalp hastalıklarına yol açar. Kedilerde başlıca hipertiroidizm belirtileri şunları içerir:

İştah artışına karşın kilo kaybı
Hareketlilik ve huzursuzluk
Saldırgan ve huysuz davranışlar
Tüylerin cansızlaşması ve tüylerde yağlanma
Artan susuzluk
Sık idrara çıkma
Sıcaklığa tahammül edememe
Nadir olarak görülse de öksürük
Kusma
İshal ve dışkıda artış
Zaman zaman nefes almada zorluk
Hızlı kalp atışları
Depresyon
Geceleri artan miyavlamalar
Hastalıkla beraber hipertansiyon veya tirotoksik kardiyomiyopati rahatsızlıkları da ortaya çıkabilir.
Kedilerde hipertiroidizmin nedenleri
Hipertiroidizmin tam olarak neden kaynakladığı bilinmiyor ve bu konuda araştırmalar devam ediyor. Bununla birlikte kedinin beslenmesindeki iyotun rolünün buna duyarlı kedilerde hastalığı tetikleyen önemli bir faktör olduğu düşünülmektedir. Hipertiroidizme katkıda bulunan olası faktörler arasında diyetteki bazı bileşenlerin eksikliği ya da fazlalığı ile gıda ve çevredeki iyot dengesini bozabilecek kimyasallara maruz kalma da yer almaktadır.

Kedilerde hipertiroidizm nasıl teşhis edilir?
Kedilerde hipertiroidizm teşhisi için veteriner öncelikle sizden gözlemlerinizi dinleyecek ve kedinin sağlık geçmişini inceleyecektir. Ardından gerçekleştirilecek fiziki muayenede veteriner öncelikli olarak büyümüş tiroid bezi olup olmadığını kontrol edecektir.

Hipertiroidizmin kesin tespiti ise bir kan örneğinde artan tiroid hormonunun varlığı ile olabilir. Bu testlerde veteriner kanda toplam tiroksin(TT4) adı verilen tiroid hormonlarından birinin kan düzeyi belirlenir. Kan testlerinin yanı sıra idrar testi ve kalp ultrasonuna da ihtiyaç duyulabilir.

Çoğu vakada kedilerde yüksek tiroid hormonu seviyesine rastlanırken, bazı kedilerde hormon seviyesi normal ya da normalin biraz üstünde çıkabilir. Tiroid hormon seviyeleri zamanla değişebildiği için veterineriniz hormon seviyesini birkaç defa kontrol etmek isteyebilir. Aynı zamanda veteriner denge diyalizi ile serbest T4 (ED ile FT4) veya bir FT3 baskılama testi isteyebilir.

Tanı, testlerle de netleşmezse özel veterinerlik uygulamaları ile tiroid bezlerinin nükleer tıp taraması da denilen teknesyum tekniğine başvurulabilir ancak buna çoğunlukla gerek kalmaz. Tanının doğrulanmasında çok faydalı olan bu tekniğin esas faydası ise anormal dokunun nerede olduğu belirlemesidir. Yeri kolay bir şekilde tespit edilemeyen bu anormal tiroid dokusuna ektopik tiroid denir. Bu nedenle özellikle ameliyatın gündemde olduğu vakalarda muayenede çok net görülemeyecek kadar küçük olan tiroid hormonunun nerede olduğunu belirlemek amacıyla bu yönteme başvurulur. Bu yöntemde kedinin damarına küçük bir miktar radyoaktif kimyasal olan teknesyum enjekte edilir. Bu yöntem oldukça basit bir şekilde uygulanır ve kediye herhangi bir zararı olmaz.

Kedilerde hipertiroidizm tedavisi
Hipertiroidi olan kedilerin tedavisi için ilaç tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi, diyet ve ameliyat gibi birkaç farklı tedavi seçeneği bulunuyor. Bütün tedavi yöntemleri de kedinizin vücudundaki tiroid hormonunun oranını ve hipertiroidizm belirtilerini azaltmaya yardımcı olacaktır. Hangi yöntemin seçileceği konusunda veterineriniz size yol gösterecektir.

Tedavi seçeneklerini değerlendirmeden önce kedinin durumunu stabilize etmek amacıyla metimazol içeren oral bir ilaç verilebilir. Tabi ki bu ilaç kesinlikle veteriner tavsiyesi ile veteriner kontrolünde verilmelidir. Uygulanabilecek tedavi seçenekleri şu şekildedir:

İlaç tedavisi
Antitiroid ilaçlar kedilerde tiroid hormonunun üretimini azaltmaya yardımcı olmak amacıyla kullanılır. İlaç tedavisine karar verilmesi durumunda kedi, hayatının geri kalanında günde bir ile üç defa arası bu ilacı kullanmalıdır. İlaç kullanımı bırakıldığı taktirde kandaki hormon seviyesi artacaktır. Bu ilaçlar aynı zamanda ameliyat öncesinde tiroid hormon düzeyinin normale indirilmesi için de kullanılır ve bu iki ile üç hafta kadar sürebilir.

Bu ilaçların jel formunda cilde uygulanabilen versiyonları da bulunur. İlaç seçeneği uygun bütçeli bir yöntem olmasına karşın kedinizde ateş, kusma, halsizlik, kilo kaybı ve yüzde kaşıntı gibi dikkat edilmesi gereken önemli yan etkilere neden olabilir.

Radyoaktif iyot tedavisi
Kedilerde hipertiroidizm tedavisi
Bu tedavi yönteminde kedinin kan dolaşımına doğrudan iyot enjekte edilir. Tiroidin iyotu emmesinin ardından, radyasyon, kedinin vücudundaki diğer dokular zarar görmeden anormal tiroid dokusunun yok edilmesini sağlar. Bununla birlikte normal tiroid hücrelerine zarar vermez. Bu tedavinin uygulandığı kedilerin büyük çoğunluğu, tedaviden sonra birkaç hafta içinde normal hormon seviyesine geri döner.

Tedavinin uygulaması sadece özel radyoterapi merkezlerinde gerçekleştirilir. Tedavi sonrası kediler kısa bir süre gözlem amacıyla hastanede tutulur. Kedi eve döndükten sonra, tedavideki radyoaktif unsurlar nedeniyle bir süre kedinin izole bir şekilde bakılması önemlidir. Vakaların yaklaşık %95’inde üç aylık bir tedavi sürecinin sonucunda kedinin sağlığına kavuştuğu gözlenmiştir.

Bu tedavi yöntemi oldukça etkili olmasına karşın tedaviyi sunan bir tesise seyahat etme zorunluluğu ve kedinin vücudundaki radyoaktivite seviyesinin belirlenen miktara düşene kadar kedinin hastanede tutulması zorunluluğu bulunmaktadır. Bu süre zarfında tesise ziyaretçi kabul edilmeyecektir. Buna karşın tedavi esnasında anestezi gerektirmemesi ve bilinen çok büyük bir yan etkisinin bulunmaması ise radyoaktif iyot tedavisinin avantajları arasında yer almaktadır.

Ameliyat
Bu tedavi seçeneğinde, kedinin düzenli olarak çalışmayan tiroidinin cerrahi operasyonla çıkarılması gerçekleştirilir. Ameliyat yöntemi yüksek bir başarı oranına sahiptir ve kedinin uzun süreli ilaç kullanma zorunluluğunu ortadan kaldırabilir.

Bazı cerrahi operasyonların ardından paratiroid bezleri de dahil olmak üzere tiroid bezine yakın sinir veya ses tellerinde hasarlar meydana gelebilir. Paratiroid bezlerinde oluşabilecek hasarlar nöbetlerin ortaya çıkmasına yol açabilecek düşük kalsiyuma neden olabilir. Düşük kan kalsiyumu durumu kalsiyum ya da D vitamini takviyesi ile tedavi edilebilir. Sinir hasarlarında ise düşük göz kapaklarına ve göz bebeklerinin anormal boyuta gelmesine neden olabilir.

Ameliyatla kedinin her iki büyümüş tiroid bezi de çıkarılabilir. Çoğu kedi tiroid hormonu ihtiyacını vücudun her tarafına yayılmış birkaç tiroid hücresi tarafından üretilen yeterli tiroid hormonuyla giderecektir. Buna karşın bazı kediler hipotiroid haline gelebilir ve tiroid hapları kullanmak zorunda kalabilir.

Ameliyat olan kedilerde hipertiroidizm yeniden ortaya çıkabilir. Bu nedenle kedinizin ameliyat sonrasında veteriner tarafından takibinin yapılması ve kandaki hormon düzeylerinin senede bir veya iki kere ölçülmesi gereklidir.

Diyet tedavisi
Bazı tıbbi araştırmalar neticesinde, hipertiroidizmin tedavisi ve önlenmesi amacıyla kedinin diyetindeki iyot miktarının sınırlandırılması gerektiği savunulmaktadır. Bu tedavi seçeneği henüz çözüm anlamında bir garanti sunmamaktadır ve bununla ilgili araştırmalar devam etmektedir. Bu yöntemi denemeden önce veterinerle görüşmeniz önemlidir.

Tiroid adenokarsinomunun tedavisi
Nadir olarak da görülse de bazı vakalarda tiroiddeki kötü huylu tümör nedeniyle aşırı hormon üretimi gerçekleşebilir. bu durumda tiroid adenakarsinomu denir. Bu tür durumlarda tedavi süreci daha zorludur. Bu vakaların tedavisinde çok yüksek dozlarda radyoaktif iyot kullanılarak tedavi başarıyla sonuçlanabilmektedir.

Tiroid hormonları vücudun neredeyse bütün organlarına etki eden önemli bir hormon grubudur. Bu nedenle, tiroid bezlerinden kaynaklanan hastalıklar çoğunlukla ikincil sorunlara neden olur. Tiroid bezleriyle ilgili bir hastalığı olan kedilerde gerekli analizlerin yapılmasının ardından ikincil hastalıkların belirlenmesi durumunda tedavi de buna göre şekillendirilecektir.

Kedilerde hipertiroidizm iyileşir mi?
Çoğu vakada, kedilerde hipertiroidizm başarıyla tedavi edilebilir. Böylelikle kediniz kalan ömrünü daha uzun ve sağlıklı bir şekilde yaşayabilir. Hipertiroidizmi olan kedi yaşlı olsa bile tedavi sonucunda normal yaşamına devam etme ihtimali çok yüksektir. Buna karşın hipertiroidizm tedavi edilmediği taktirde neredeyse %100 ölümcüldür.

Hipertiroidizmi önlemek için kedilere nasıl davranılmalıdır?
Şu anda hipertiroidi ile ilgili net bir neden olmadığı için bilinen koruyucu bir önlem de bulunmuyor. Bununla birlikte erken teşhis ikincil sorunların ortaya çıkma riskini azaltır ve prognozu iyileştirir. Bu nedenle de orta yaşlı ve yaşlı kedilerin her altı ayda bir veteriner tarafından kontrol edilerek tam bir fiziki muayeneden geçmesi çok önemlidir. Bu muayene sırasında büyüme kanıtı ve hipertiroidizmin kronik belirtileri aranarak tiroid bezlerine özellikle dikkat edilmelidir.

Kedilerde hipertiroidizm bulaşıcı mıdır?
Hipertiroidizmin bulaşıcı olduğuna dair herhangi bir sonuca ulaşılmamıştır.

Hipertiroidizmi olan bir kedi ne zaman veterinere götürülmelidir?
Kedinizin daha fazla su tükettiğini, iştahında anormal bir artış olduğunu, zayıfladığını, sık idrara çıktığını, saldırganlaştığını, ishal olduğunu, kusmaya başladığını gözlemliyorsanız hemen veterinerinizden randevu alarak kedinizin muayene olmasını sağlamalısınız.